Pomnik Chopina, do którego pozowała Murzynka – rzeźba Augusta Zamoyskiego w Rio de Janeiro
![](https://polskifr.grupafr3.pl/wp-content/uploads/2019/01/Zrzut-ekranu-2019-01-18-o-11.00.03.png)
W roku 1944 powstał pomnik Chopina w Rio de Janeiro – pierwszy pomnik kompozytora poza krajem wykonany przez polskiego artystę. Był nim należący do czołówki rzeźbiarzy polskich August Zamoyski. Zamyślona młodzieńcza postać kompozytora na granitowym cokole stoi nad zatoką Praia Vermelha.
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/Chopin.jpg)
Pomnik Fryderyka Chopina w Rio de Janeiro, fot. we zbiorów M. Olkowskiej
Na wieść o zniszczeniu przez Niemców pomnika Chopina w Warszawie polonia brazylijska zainicjowała zbiórkę pieniędzy na ufundowanie pomnika kompozytora w Brazylii .W dokumencie fundacyjnym, sporządzonym na pergaminie przez Henryka Sobótkę z okazji odsłonięcia pomnika czytamy:” W dniu pierwszym miesiąca września Roku Pańskiego 1944 – w piątą rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej przez inwazję Polski przez Niemcy – Polacy w Brazylii ofiarują szlachetnemu miastu San Sebastian de Rio de Janeiro pomnik wielkiego syna Polski FRYDERYKA CHOPINA, dzieło rzeźbiarza Augusta Zamoyskiego”
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/August-Zamoyski-obok-swojej-rzeźby-1936.jpg)
August Zamoyski obok swojej rzeźby w Warszawie, 1936/NAC
Podobno miasto projektowało już od bardzo dawna wystawienie pomnika Chopinowi, „największemu generałowi polskiemu – jak mówi Zamoyski – który wygrał największe batalie na świecie”. Inicjatywę taką podjął już w 1927 roku brazylijski lekarz, pisarz, poeta i kompozytor Aloisio de Castro, ale dopiero Zamoyskiemu było dane zrealizować, wraz z uczniami ten piękny projekt. Do postaci Chopina pozował rzeźbiarzowi Jerzy Szabelewski (Yurek Shabelevski) z Buenos Aires, polski tancerz i choreograf. Zamoyski kazał go przybrać we fraczek „ z epoki” i robił rysunki. Kiedy Szabelewski odjechał pozostawiwszy fraczek, pozowała Zamoyskiemu odziana w ten strój modelka – Murzynka.
Realizacja pomnika została wstrzymana ze względów politycznych. Pomnik już był gotowy w końcu 1939 roku. Niestety na skutek nastrojów proniemieckich ówczesnego rządu brazylijskiego montaż pomnika wstrzymano. Dopiero po przystąpieniu Brazylii do wojny pomnik ustawiono w dniu 1 września 1944 roku przed Teatrem Miejskim (Teatro Municipal) na Placu Floriana, tuż nad brzegiem morza w Rio de Janeiro. Następnie wskutek pewnych perturbacji, pomnik wylądował w magazynie, skąd wreszcie w 1964 roku po piętnastu latach stanął na obecnym miejscu, pełnym poezji i ciszy wybrzeżu morskim.
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/Zamoyski-w-swojej-pracowni-w-Paryżu-1928.jpg)
August Zamoyski w swojej pracowni w Paryżu, 1928/NAC
Stojąca w swobodnej i zadumanej pozie postać Chopina z pomnika posłużyła do widowiska baletowego pod nazwą „ Ballada Polska czyli Wizje”, z choreografią Jerzego Szabelewskiego i pod dyrekcją Aleksandra Sienkiewicza. Spektakl wystawiono w Teatro Municipal w 1944 roku.
Po latach tak oceniał pomnik Jarosław Iwaszkiewicz: „W pomniku Chopina – najpiękniejszym pomniku jaki znam – Zamoyski osiągnął czarodziejską sztukę (…) Jednocześnie stworzył Chopina wyidealizowanego a prawdziwego. Zamoyski był poetą”.[J.Iwaszkiewicz, August Zamoyski,”Literatura”] 1976 nr,33] Tadeusz Knade, wizytując Augusta Zamoyskiego w jego domu we Francji pisał :” Artysta przywiązywał dużą wagę do tej rzeźby[….] Dużo się mówi o Chopinie rewolucyjnym, ale był przecież i Chopin – poeta z preludiów[….] Chopin to wieszcz – poeta tonów, który polską nutą dla całego świata przemówił do najistotniejszych ludzkich uczuć, tą właśnie cichą nutą skały porusza”.[Almanach Chopinowski 1949, s.167; Irena Grzesiuk – Olszewska, Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945-1995, Warszawa 1995,s. 322; Tadeusz Knade, W domu Augusta Zamoyskiego (korespondencja własna z Francji).”Słowo Powszechne” 1980 nr.195 10.IX.]”
*
15 stycznia 2019 roku Muzeum Narodowe w Warszawie podpisało umowę o zakupie rzeźb i praw autorskich do prac Augusta Zamoyskiego. Placówka wzbogaci si o 89 prac rzeźbiarza.
*
Tekst pochodzi w książki „Pomniki Chopina” autorstwa Andrzeja K. Olszewskiego i Ireny Grzesiuk-Olszewskiej. Został nam udostępniony dzięki uprzejmości pani Marii Witt, autorki recenzji książki, która ukazała się w „Głosie Katolickim” 1 marca 2018 roku.
*
Andrzej K. Olszewski: Historyk sztuki. Wybitny znawca sztuki francuskiej XIX i XX wieku. Wykładowca i kierownik Katedry Historii Sztuki Nowoczesnej KUL, kierownik Katedry Historii Sztuki Współczesnej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Autor książek i ponad stu artykułów, rozpraw i studiów. Jego prace :
http://www.knos.pan.pl/index.php/wydawnictwa/88-andrzej-k-olszewski