Najstarsze kolędy Polski i Francji

Śpiewanie kolęd to jeden z najbardziej znanych zwyczajów w okresie Bożego Narodzenia. Polska jest w tym przypadku krajem szczególnym, gdyż polskie bogactwo i różnorodność kolęd jest wyjątkowa w skali świata. W Polsce także okres śpiewania kolęd jest bardzo długi, bo przecież  kończy się dopiero 2 lutego. Francja również może poszczycić się wieloma pięknymi kolędami. Spróbujmy z całego tego bogactwa wybrać dziś tylko po jednej kolędzie polskiej i francuskiej. Będą one wyjątkowe, gdyż najstarsze.

Obecnie zaszczytne miano najstarszej polskiej kolędy dzierży ta zatytułowana: „Zdrów bądź, królu anielski” (oryginalny tytuł to „Zdrow bądź, krolu anjelski”). Na pewno nie jest ona tak popularna jak choćby „Wśród nocnej ciszy” albo „Dzisiaj w Betlejem”, ale tym bardziej warto się nią zainteresować. Przyjmuje się, że powstała prawdopodobnie w 1424 r., a zatem jeszcze w czasach panowania Władysława Jagiełły. Tak, tego władcy spod Grunwaldu. Jej autorem był mnich cysterski, spowiednik królowej Jadwigi i profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Czech z pochodzenia – Jan Szczekna. Kolęda została odnaleziona w XIX w. dzięki poszukiwaniom prof. Aleksandra Brücknera w rękopisie Biblioteki Załuskich w Petersburgu. Po raz pierwszy pojawiła się w kazaniu Jana ze Szczekny na Boże Narodzenie. Wraz z kolędą nie zachował się niestety zapis nutowy. Przypuszcza się, że kolęda ta jest tłumaczeniem czeskiego lub łacińskiego oryginału, ale mimo to uznaje się ją za polski utwór.

Warto też wspomnieć, że jeszcze przed powstaniem „Zdrów bądź, królu anielski” niejaki Bartłomiej z Jasła (1360-1407), wykładowca z Krakowa i Pragi, stworzył kolędy po łacinie. Pierwsza z nich pt. „Buccinemus in hac die” (pol. „Grajmy w tym dniu”) jest najstarszą kolędą polskiego autora, choć nieuznawaną za polską z tej prostej przyczyny, że powstała po łacinie, o czym wiemy. Do dziś zachował się tekst i zapis melodii.

Poniżej można posłuchać najstarszej polskiej kolędy:

A to jej tekst:

Zdrow bądź, krolu anjelski
K nam na świat w ciele przyszły,
Tyś zajiste Bog skryty,
W święte czyste ciało wlity.
Zdrow bądź, Stworzycielu
Wszego stworzenia,
Narodziłś się w ucirpienie
Prze swego luda zawinienia.
Zdrow bądź, Panie, ot Panny
Jenżś się narodził za ny.
Zdrow bądź, Jesu Kryste, krolu,
Racz przyjęci naszę chwałę.
Racz daci dobre skonanie
Prze twej matki zasłużenie,
Abychom cię wżdy chwalili,
Z tobą wiecznie krolowali.
Amen

Przejdźmy teraz na grunt francuski. We Francji najczęściej za najstarszą kolędę uznaje się „Entre le boeuf et l’âne gris” (pol. „Między wołem i szarym osłem”). Jako wiek jej powstania podaje się szesnaste stulecie, choć niektórzy twierdzą, że powstała wcześniej, może nawet już w XIII w.

Oto jej wykonanie:

Tekst kolędy:

Entre le boeuf et l'âne gris,
Dors, dors, dors le petit fils,
Mille anges divins, mille séraphins,
Volent à l'entour de ce grand Dieu d'amour
Dors, dors, Roi des Anges, dors...
Entre les deux bras de Marie,
Dors, dors, dors le petit fils,
Mille anges divins, mille séraphins,
Volent à l'entour de ce grand Dieu d'amour
Dors, dors, Roi des Anges, dors...
Entre les pastoureaux jolis,
Dors, dors, dors le petit fils,
Mille anges divins, mille séraphins,
Volent à l'entour de ce grand Dieu d'amour
Dors, dors, Roi des Anges, dors...

Być może te najstarsze kolędy Polski i Francji odtąd częściej będą gościć w naszym domowym kolędowym repertuarze, w co gorąco wierzymy.

Zachęcamy też do lektury tekstu, w którym przypomnieliśmy kolędę polską, z którą wiele wspólnego miał polski król i pewna Francuzka.

Źródła informacji na potrzeby tekstu: rmf24.pl, uj.edu.pl, tekstowo.pl