Na wschodzie wojna bez końca 1918-1923 – wystawa w Muzeum Armii w Paryżu
I wojna światowa nie skończyła się 11 listopada 1918. Paryskie Muzeum Armii zwraca się ku wschodowi Europy, aby opowiedzieć alternatywną historię końca wielkiej wojny. Nie brakuje w tej opowieści Francuzów, tym niemniej przełamanie ich typowego egocentryzmu w opowiadaniu tej historii jest godne pochwały. Warto przejść się na tą wystawę, która otwarta pozostanie już tylko do końca tego tygodnia.
„Podczas gdy konflikty w Europie Zachodniej skończyły się, wojna na wschodzie trwała do 1923: naznaczona rewolucjami i wojnami domowymi” – oto założenia ideowe wystawy. Polacy, których jednym z doświadczej fundacyjnych II Rzeczpospolitej była wojna polsko-bolszewicka z osławionym Cudem nad Wisłą z 1920, mają świadomość przeciągających się niepokoi i działań wojennych. Jednak dla Francuzów, i ogólnie dla mieszkańców Zachodniej Europy takie spojrzenie na koniec I wojny światowej nie jest oczywiste. Prezentowana w Muzeum Armii wystawa doskonale pokazuje niuanse wychodzenia z tej wojny, które dla mieszkańców wschodnich i południowo-wschodnich części Europy często były bardzo dramatyczne.
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/IMG_4538.jpg)
foto Karol Jóźwiak
Na pierwszą część wystawy prowadzi wąski korytarz określony hasłem: Upadek imperiów. Widz mija flagi czterech wielkich imperiów, które dały miejsce nowopowstającym państwom: Austro-Węgry, Cesarstwo Niemieckie, Rosja Carska i Imperium Ottomańskie. Mijając korytarz natrafiłem na starszego pana, który tłumaczył swojemu wnukowi kim są maszerujący żołnierze prezentowani na wyświetlanym filmie: „Oto są sowieci, oni wzniesli rewolucję aby zakończyć wojnę”. Miły Francuz ze swoim wnukiem wkraczając w dalszą część wystawy zapewne zrewiduje swój pogląd na pacyfizm bolszewików, bowiem nie zabraknie wątków wielkich zrodni sowieckich, ataku na II Rzeczpospolitą, wielkiego głodu na Ukrainie, aparatu terroru utworzonego przez Lenina.
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/IMG_4514-e1547708450774.jpg)
foto Karol Jóźwiak/polskifr
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/IMG_4518.jpg)
Ciała carskich żołnierzy zmasakrowane przez bolszewików / fragment ekspozycji
Należy docenić wystawę od strony wizualnej. Autorzy ekspozycji stworzyli immersywną przestrzeń, która daje odczucie wchodzenia w meandry historii. Widzowi, w zrozumieniu zawiłości historii pomogą liczne didaskalia i prezentacje multimedialne. Szczególne wrażenie robi salon z wielkimi osobowościami powojennego ładu, które wyświetlają się niczym zjawy na półprzezroczystych szybach, budując aurę tajemniczej łączności z odległą przeszłością.
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/IMG_4546.jpg)
foto Karol Jóźwiak / polskifr
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/IMG_4526.jpg)
foto Karol Jóźwiak/polskifr
![](https://polskifr.fr/wp-content/uploads/2019/01/IMG_4530.jpg)
Fragment ekspozycji
Wystawa dostępna w Muzeum Armii w Paryżu do 20 stycznia 2019. Szczegóły dotyczące cen biletów i godzin otwarcia można znaleźć na stronie muzeum.