Ludwik XVIII – zapomniany potomek królów Polski

Związki francuskich władców z Polską to temat obszerny. O ile niektóre wątki są szerzej znane i komentowane, o tyle inne giną gdzieś w natłoku innych spraw. Raczej do tej drugiej kategorii należy zaliczyć osobę Ludwika XVIII i polskie rysy jego biografii. A szkoda, bo trzej przodkowie królowie Polski i pobyt na ziemiach polskich to zapewne nie wszystkie ślady polskości w kontekście tego monarchy. Rzućmy okiem na kilka z nich.

Ludwik Stanisław Ksawery Burbon, przyszły król Francji Ludwik XVIII, urodził się 17 listopada 1755 r. w Wersalu. Z automatu został hrabią Prowansji i parem Francji. W późniejszych latach, zanim jeszcze został królem, przypadły mu w udziale inne zacne tytuły.

Gdy zerkniemy na drzewo genealogicznie Ludwika bez trudu dostrzeżemy tam imiona aż trzech polskich koronowanych głów. Okazuje się bowiem, że jego matka Maria Józefa Wettyn była córką Augusta III Sasa i Marii Józefy Habsburżanki. A skoro wiemy, że ojcem Augusta III był August II Mocny to już mamy dwa polskie wątki na dzień dobry. Teraz przyjrzyjmy się tym gałęziom drzewa, które obrazują rodzinę ze strony ojca Ludwika XVIII – Ludwika Ferdynanda Burbona. Ukochaną babką króla Francji była Maria Leszczyńska, córka Stanisława Leszczyńskiego, dwukrotnego władcy Polski. Do dziś wielu francuskich arystokratów wywodzi swoje pochodzenie od Leszczyńskich, co jest dla nich powodem do dumy. Wiemy, że drugie imię Ludwika XVIII – Stanisław – to właśnie ukłon w stronę jego pradziadka, również Stanisława, mocno związanego szczególnie z Nancy i Lotaryngią. Z kolei trzecie imię Ksawery nawiązuje do św. Franciszka Ksawerego.

Ciekawe, że dwóch braci Ludwika XVIII również zasiadało na tronie Francji – starszy Ludwik XVI, znany przede wszystkim z czasów Rewolucji Francuskiej jako zgilotynowany władca, oraz młodszy Karol X. Oczywistym jest, że te koronowane głowy również zaliczają się do potomków królów Polski.

W związku z wybuchem wspomnianej wyżej rewolucji Ludwik Stanisław Ksawery musiał udać się na tułaczkę. Jako tułacz formalnie stał się królem Francji, choć oczywiście powrót do ojczyzny był przez długi czas niemożliwy. Został Ludwikiem XVIII, gdy w 1795 r. zmarł 10-letni syn Ludwika XVI i Marii Antoniny, znany jako Ludwik XVII.

Król Francji na uchodźstwie zawitał m.in. na ziemie polskie od niedawna znajdujące się pod zaborami. Posługiwał się przybranym tytułem hrabia de Lille. Gościł m.in. w pałacu Branickich w Białymstoku. Przez pewien czas przebywał w Mitawie (obecnie Jełgawa na Łotwie, niegdyś stolica Księstwa Kurlandii i Semigalii podległego Rzeczypospolitej), jednak na skutek nacisków Napoleona na cara Pawła I nominalny król Francji musiał Mitawę opuścić 22 stycznia 1801 r. Nieco ponad miesiąc później był już w Królewcu. 28 lutego przybył Ludwik do Mławy. Na początku marca zawitał do Ciechanowa. Do przykrego zdarzenia doszło z kolei w okolicach Pułtuska, gdzie miał miejsce wypadek: królewska kareta zderzyła się z karetą jakiejś damy jadącej w przeciwległym kierunku i wylądowała w rowie. Bratanica Ludwika Maria Teresa d’Angouleme wyleciała nawet przez okno. Trzy godziny naprawiano powóz, a monarcha bez państwa musiał czekać na zewnątrz na przyjazd następnej karety.

Królewska ekipa spędziła dwie noce w Pułtusku, po czym przebywszy Narew przybyła do Nieporętu, miejsca szczególnie kojarzonego z królem Janem II Kazimierzem (nota bene władcą powiązanym z Francją). Właśnie w Nieporęcie zjedzono śniadanie, a potem nastąpiła dalsza podróż w kierunku warszawskiej Pragi.

Marzec 1801 r. to czas przybycia Ludwika do Pałacu pod Blachą w Warszawie, gdzie zaprosiła go Henrietta de Vauban, kochanka księcia Józefa Poniatowskiego. Mieszkał też w domu pana Wasilewskiego na Krakowskim Przedmieściu. Wsłuchiwał się w kazania bpa Jana Albertrandy’ego, a latem przebywał w Białym Domu w Łazienkach. W lipcu 1804 r. (czasami spotyka się też datę 1805 r.) król Francji i tułacz w jednej osobie musiał opuścić Warszawę, głównie na skutek próby jego otrucia. Życia nie ułatwiali mu szpiedzy Napoleona.

W następnych latach Ludwik odwiedził jeszcze m.in. Grodno i Anglię. Nigdzie jednak nie miał łatwo, gdyż był postrzegany jako intruz i kłopotliwy lokator z racji wrogości jaką Napoleon Bonaparte kierował pod adresem Burbonów.

Dopiero klęska Napoleona umożliwiła Ludwikowi XVIII objęcie francuskiego tronu. Przedstawiciel rodu Burbonów oficjalnie rozpoczął panowanie w 1814 r., jednak z racji tzw. 100 dni Napoleona, nastąpiła przerwa w rządach. W lipcu 1815 r. Ludwik już na dobre usadowił się na tronie i panował do 1824 r., do dnia swojej śmierci w dniu 16 września. Niewątpliwie jego rządy, przypadające na trudny czas w dziejach Europy i Francji po czasach wojen napoleońskich, w dużym stopniu wpłynęły na względną stabilizację polityczno-społeczną, co często nie jest należycie doceniane w historiografii.

W ciągu ostatnich lat swojego życia Ludwik XVIII coraz bardziej podupadał na zdrowiu, a poważniejsze problemy rozpoczęły się już ok 1810 r. Niektórzy złośliwcy ironicznie nawiązywali do przydomka Ludwika XIV – Króla-Słońce i jego potomka nazywali Królem-Fotelem (Le Roi Fauteuil), gdyż monarcha z racji nadwagi i poważnych problemów z nogami większość czasu musiał spędzać właśnie w fotelu, a potem wózku inwalidzkim.

Powyższa opowieść nie wyczerpuje oczywiście wszystkich wątków polskich powiązanych z osobą Ludwika XVIII niemniej już teraz widzimy jak wiele go z Polską łączyło.

Źródła informacji: histmag.org, rp.pl, gazetapowiaowa.pl, kulturalna.warszawa.pl

Czytaj też:

Lotaryngia – ziemia polskiego króla >>> 

226 lat od śmierci Ludwika XVI – potomka trzech królów Polski >>> 

Historia Francuza na tronie Polski i widelców >>>

Jan Kazimierz z Saint Germain des Près >>> 

Maria Leszczyńska i Ludwik XV – dziadkowie zupełnie nietypowi >>>