Service Learning rozwija empatię i umiejętność komunikacji

Członkowie zespołu Uniservitate, studenci psychologii KUL realizujący projekt SL oraz partnerzy z Katolickiego Uniwersytetu Eichstätt-Ingolstadt. Na zdjęciu dr Anna Badora (pedagogika KUL) trzyma dyplom za wyróżnienie projektu prowadzonego w czasie pandemii i po wybuchu wojny w Ukrainie w ramach Uniservitate Award, fot. NN / KUL / polskifr.fr

Rozwijanie empatii wobec innych osób i wzmacnianie poczucia sprawstwa i sensu własnych działań, jak również rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia i komunikacji z różnymi grupami społecznymi to tylko niektóre korzyści metody Service Learning, czyli uczenia się poprzez służbę innym – podkreślają dr Anna Badora, Paulina Liszka, Iwona Pietrzak oraz dr inż. Jan Kamiński, którzy na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II są m.in. odpowiedzialni za wdrażanie tej metody nauczania. Service Learning to – najprościej rzecz ujmując – wykorzystywanie wiedzy, ale i jej zdobywanie w praktyce, poprzez pracę na rzecz lokalnej społeczności.

Na czym polega metoda Service Learning?

Service Learning (SL) jest to metoda edukacji, najczęściej tłumaczona na język polski jako nauka przez służbę lub nauka przez zaangażowanie. Dzięki tej metodzie studenci uczą się i rozwijają kompetencje społeczne oraz zawodowe poprzez aktywne uczestnictwo głównie na rzecz społeczności lokalnych.

Metodę Service Learning określają takie hasła jak Odpowiedź na Potrzeby, Służba, Nauka i Refleksja.

Pierwsze z nich to przede wszystkim rozwiązywanie problemów lub zaspokajanie potrzeb społeczności, także współpraca z partnerami zewnętrznymi, instytucjami czy udział partnerów w aktywności na różnych etapach. Drugie oznacza rozwijanie odpowiedzialności i zaangażowania obywatelskiego studentów i ich służba na rzecz konkretnych osób, wspólna z nimi realizacja przedsięwzięć. Trzecie, czyli Nauka, to zintegrowanie Service Learning z programem akademickim i wzbogacenie go, powiązanie z zajęciami. I czwarte hasło to bardzo ważne przeznaczenie czasu na refleksję nad doświadczeniami studentów, którzy realizuję Service Learning.

Jaka jest historia metody Service Learning, skąd się ona wzięła?

Pierwsze wzmianki o Service Learning pojawiły się w amerykańskiej tradycji uczenia się przez doświadczenie.

Na przełomie XIX i XX wieku, w obliczu zmian ekonomiczno-społecznych, amerykański filozof John Dewey zastanawiał się nad praktyką edukacji w Stanach Zjednoczonych. Uważał, że edukacja powinna być dostosowana do życia i doświadczeń uczniów, a każda szkoła powinna być modelową społecznością – małą demokracją, która zanurza uczniów w praktyce współpracy i wystawia ich na działanie różnych punktów widzenia i doświadczeń. Podobne wizje celów edukacji zyskiwały na popularności, także w innych miejscach na świecie np. w Ameryce Południowej czy Indiach.

W Polsce idea zbliżenia szkoły do życia codziennego pojawiła się w roku 1908, w pracach Heleny Radlińskiej, twórczyni pedagogiki społecznej w Polsce. Radlińska podkreślała, że szkoła nie może być oderwana od ludzkich potrzeb a treści nauczania powinny być aktualne i powiązane ze zmianami w społeczeństwie. Jako ugruntowany termin Service Learning pojawia się w literaturze amerykańskiej dopiero w latach 90. XX wieku i od tego czasu jest coraz częściej stosowany w edukacji na całym świecie. W Polsce termin ten jednak nie jest powszechnie znany. Trzeba podkreślić, że idea nauki poprzez służbę i zaangażowanie przyświeca wielu nauczycielom, zarówno w szkołach, jak i na uczelniach. Service Learning jest więc ideą, która daje nazwę i teoretyczną podstawę różnego rodzaju metodom nauczania. Może być pomocą dla tych, którzy już realizują tego typu działania, a także dla nowych osób, które chciałyby prowadzić zajęcia w bardziej zaangażowany sposób.

Proszę powiedzieć, na czym polega największa wartość SL – czy np. prawdą jest, że studenci zdobywają dzięki temu większą wiedzę, ponieważ są przekonani, że ich zajęcia mają sens dla rzeczywistego świata? Czy są badania, które to potwierdzają?

Service Learning był i jest tematem zainteresowań naukowców na całym świecie, którzy dostrzegają korzyści nie tylko dla samych studentów i środowiska akademickiego, ale także dla społeczności. Wśród nich można wymienić takich autorów jak Dan Conrad, Diane Hedin, Alexander Astin, Christine I. Celio, Joseph Durlak i Allison Dymnicki.

Gdy chodzi o studentów możemy rozróżnić pozytywny wymiar Service Learning w aspekcie osobowym, jak i zawodowym. Jako przykład można podać wpływ na rozwijanie empatii wobec innych osób, rozwój krytycznego myślenia, wzmacnianie poczucia sprawstwa i sensu własnych działań, jak również rozwój wielowymiarowego rozumienia problemów. Natomiast w kontekście zawodowym to np. rozwijanie komunikacji z różnymi grupami społecznymi, doświadczanie różnych sposobów radzenia sobie ze stresem czy uzyskiwanie wglądu w złożoność rzeczywistości zawodowej, która niejednokrotnie jest trudna do przedstawienia na zajęciach.

Jakie są – w Państwa ocenie – najciekawsze przykłady Service Learning, które mogłyby dobrze zilustrować tę metodę?

Różnorodność tych działań i ich zakres jest tak duży, że ciężko będzie podać nawet kilka najciekawszych. Podzielimy się przykładami projektów realizowanych w ramach naszej regionalnej grupy projektowej, do której należą, oprócz KUL-u, Uniwersytet Katolicki we Lwowie, Uniwersytet w Betlejem oraz Katolicki Uniwersytet Eichstätt-Ingolstadt.

Teatr integracyjny dla studentów i włączenie społeczne na kampusie uniwersyteckim to działanie Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie. Biorąc pod uwagę utrzymujący się problem społeczny, jakim jest dyskryminacja i „niewidzialność” osób niepełnosprawnych, sztuka była najlepszą opcją, aby wspierać interakcję między studentami i młodymi ludźmi z niepełnosprawnością intelektualną na uniwersytecie i przezwyciężyć ich uprzedzenia.

W ramach kursów teologii, filozofii i literatury, studenci pracowali i dyskutowali nad koncepcją inności. Do współpracy zaprosili integracyjną grupę teatralną „Śmiech i Łzy”, należącą do uniwersyteckiego Centrum Wspierania Osób o Specjalnych Potrzebach „Emaus”. Uczestnicy doświadczenia przez cztery miesiące pracowali nad sztuką teatralną, pod okiem nauczyciela teatru integracyjnego. Sztuka została wystawiona trzykrotnie dla całej społeczności uniwersyteckiej i lokalnej.

Dzięki pedagogice teatru integracyjnego uczniowie nabyli szereg umiejętności komunikacyjnych umożliwiających im nawiązywanie relacji z osobami o specjalnych potrzebach oraz odnajdywanie strategii komunikacji niewerbalnej. Ponadto rozwinęli umiejętność znajdowania prostych rozwiązań, proszenia o radę i pomoc oraz rozwiązywania konfliktów. Napisanie scenariusza i wystawienie spektaklu pozwoliło uczniom nabyć ludzkie umiejętności, takie jak empatia, pokora intelektualna, praca zespołowa, elastyczność i odpowiedzialność, a także praca z ciałem i odkrywanie kreatywnych sztuk i potencjału komunikacyjnego wśród uczestników.

Drugim ciekawym projektem jest działanie prowadzone przez dr Annę Badorę z Katedry Dydaktyki, Edukacji Szkolnej i Pedeutologii Instytutu Pedagogiki KUL.

Wybuch pandemii Covid-19 spowodował uruchomienie przez większość instytucji kształcenia zdalnego. Przedłużający się okres kształcenia zdalnego spowodował trudności, których doświadczali uczniowie i nauczyciele. Stąd też powstał pomysł, żeby studenci pełnili dyżury online oraz na miejscu dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Celem tych dyżurów była pomoc uczniom w odrabianiu lekcji, a także zwykła rozmowa, która okazała się szczególnie cenna dla uczniów. Kolejnym działaniem było uruchomienie m.in. kanału YouTube, na którym pojawiały się propozycje aktywności typu „zrób to sam” dla młodszych dzieci w izolacji. Również w kontekście wzmożonej aktywności sieciowej uczniów, w okresie pandemii, z okazji Dnia Dziecka, uczniowie wykonali komiksy do wierszy dla dzieci. Zostały one udostępnione na stronie Instytutu Pedagogiki KUL, a link do nich został przesłany do współpracujących placówek oświatowych.

Czym jest Program UNISERVITATE i dlaczego jest adresowany wyłącznie do uczelni o charakterze katolickim?

Program UNISERVITATE ma na celu stworzenie zmiany systemowej w Katolickich Instytucjach Szkolnictwa Wyższego (CHEIs – Catholic Higher Education Institutions), poprzez instytucjonalizację nauki przez służbę (service learning), jako narzędzia do wypełnienia ich misji integralnej edukacji, aby wygenerować działaczy przemian społecznych, którzy angażują się na rzecz lepszego społeczeństwa, zgodnie z nauczaniem społecznym Kościoła.

UNISERVITATE jest Programem Fundacji Porticus, koordynowanym przez Latynoamerykańskie Centrum Nauczania Solidarności (CLAYSS – Centro Latinoamericano de Aprendizaje y Servicio Solidario). Porticus koordynuje i rozwija filantropijne przedsięwzięcia rodziny Brenninkmeijer, której zaangażowanie społeczne sięga roku 1841. W 1995 roku został powołany Porticus, który stał się jedną z najbardziej zaangażowanych instytucji, które stawiają czoła wyzwaniom naszych czasów. Celem działalności fundacji jest stworzenie sprawiedliwej i zrównoważonej przyszłości, w której rozkwita ludzka godność. Działania Porticus koncentrują się głównie na obszarach edukacji, społeczeństwa, wiary i klimatu. UNISERVITATE to program Fundacji Porticus w ramach żywej myśli Kościoła, stąd nakierowanie na uczelnie katolickie. Z kolei CLAYSS jest wiodącą organizacją zajmującą się usługami nauczania w Ameryce Łacińskiej. Promuje rozwój solidarnego uczenia się w edukacji formalnej i nieformalnej, doradza decydentom, organizacjom pozarządowym, liderom społeczności, edukatorom i studentom.

Instytucje realizujące Program UNISERVITATE działają w regionalnych hubach, które stanowią międzynarodową sieć wymiany wiedzy i doświadczeń. Każda z uczestniczących instytucji otrzymuje dofinansowanie na realizację projektów i inicjatyw oraz promowanie idei service learning.

KUL otrzymał rekomendację do udziału w Programie UNISERVITATE bezpośrednio od AVEPRO – Agencji Stolicy Apostolskiej do Spraw Oceny i Promocji Jakości Kształcenia na Uniwersytetach i Wydziałach Kościelnych.

Na koniec chciałbym zapytać o międzynarodową konferencję poświęconą metodzie Service Learning, która pod koniec sierpnia odbyła się w Buenos Aires w Argentynie.

Konferencja w Buenos Aires, która odbyła się w dniach 25-26 sierpnia 2022 roku związana była z obchodami 25. Światowej Konferencji Service Learning oraz 20-lecia działalności CLAYSS. Oprócz podsumowań związanych z obchodami tych jubileuszów odbyło się tam wiele praktycznych warsztatów m.in. „Jak realizować projekt service learning w szkołach, także w szkolnictwie wyższym”, „Service Learning po pandemii: sposób na ponowne włączenie i nadanie znaczenia edukacji”, „Ekologia integralna i service learning”, „Service Learning w sztuce”. Specjalne wystąpienie miała także nasza koleżanka z projektowej grupy roboczej z Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie, która opowiedziała o tym, jak w obliczu wojny Uniwersytet w całości, niemalże automatycznie, stał się jednym wielkim projektem Service Learning.

Co może być zaskoczeniem, z powodu pandemii dopiero po raz pierwszy od momentu przystąpienia KUL do programu UNISERVITATE mogliśmy się bezpośrednio zobaczyć z kolegami z naszego partnerskiego hubu. Wszystkie wcześniejsze wydarzenia, w których uczestniczyliśmy, także międzynarodowe konferencje, odbywały się w formie online. Było to niezwykle wzruszające, że po ponad dwóch latach mieliśmy okazję na żywo uśmiechnąć się do naszych kolegów i podać sobie rękę na powitanie.

 

czytaj też:

Wiceprezes Fundacji Rozwoju KUL: badania nad nowoczesnym rolnictwem to nasza odpowiedź na widmo globalnego głodu >>>

KUL zainaugurował działalność Studium dla Polonii i Polaków za granicą >>>

Centrum Heschela rozpoczęło swoją działalność na KUL >>>